弟子规全文及解释

弟子规zǒng xù总叙dì zǐ guīshèng rén xùn shǒu xiào tìcì jǐn xìn 弟子规圣人训首孝弟次谨信fàn ài zhòngér qīn rén yǒu yú lìzé xué wén 泛爱众而亲仁有余力则学文rù zé xiào入则孝fù mǔ hūyìng wù huǎn fù mǔ mìng xíng wù lǎn 父母呼应勿缓父母命行勿懒fù mǔ jiào xū jìng tīng fù mǔ zéxū shùn chéng 父母教须敬听父母责须顺承dōng zé wēn xià zé jìng chén zé xǐng hūn zé dìng 冬则温夏则凊晨则省昏则定chū bì gào fǎn bì miàn jū yǒu cháng yè wú biàn 出必告反必面居有常业无变shì suī xiǎo wù shàn wéi gǒu shàn wéi zǐ dào kuī事虽小勿擅为苟擅为子道亏wù suī xiǎo wù sī cáng gǒu sī cáng qīn xīn shāng 物虽小勿私藏苟私藏亲心伤qīn suǒ hào lì wèi jùqīn suǒ wùjǐn wèi qù亲所好力为具亲所恶谨为去shēn yǒu shāng yí qīn yōu dé yǒu shāng yí qīn xiū身有伤贻亲忧德有伤贻亲羞qīn ài wǒxiào hé nán qīn zēng wǒxiào fāng xián 亲爱我孝何难亲憎我孝方贤qīn yǒu guòjiàn shǐ gēng yí wú sèróu wú shēng亲有过谏使更怡吾色柔吾声jiàn bú rùyuè fù jiàn hào qì suítà wú yuàn 谏不入悦复谏号泣随挞无怨qīn yǒu jíyào xiān cháng zhòu yè shìbù lí chuáng 亲有疾药先尝昼夜侍不离床sāng sān nián cháng bēi yèjū chù biàn jiǔ ròu jué丧三年常悲咽居处变酒肉绝sāng jìn lǐjì jìn chéng shì sǐ zhěrú shì shēng 丧尽礼祭尽诚事死者如事生chū zé tì出则弟xiōng dào yǒu dì dào gōng xiōng dì mùxiào zài zhōng 兄道友弟道恭兄弟睦孝在中cái wù qīng yuàn hé shēng yán yǔ rěn fèn zì mǐn 财物轻怨何生言语忍忿自泯huò yǐn shíhuò zuò zǒu zhǎng zhě xiān yòu zhě hòu 或饮食或坐走长者先幼者后zhǎng hū rén jí dài jiào rén bù zài jǐ jí dào 长呼人即代叫人不在已即到chēng zūn zhǎng wù hū míng duì zūn zhǎng wù xiàn néng 称尊长勿呼名对尊长勿见能lù yù zhǎng jí qū yīzhǎng wú yán tuì gōng lì路遇长疾趋揖长无言退恭立qí xià mǎchéng xià jūguò yóu dài bǎi bù yú骑下马乘下车过犹待百步余zhǎng zhě lìyòu wù zuòzhǎng zhě zuòmìng nǎi zuò长者立幼勿坐长者坐命乃坐zūn zhǎng qián shēng yào dīdī bù wén què fēi yí尊长前声要低低不闻却非宜jìn bì qūtuì bì chíwèn qǐ duìshì wù yí进必趋退必迟问起对视勿移shì zhū fùrú shì fùshì zhū xiōng rú shì xiōng 事诸父如事父事诸兄如事兄jǐn谨zhāo qǐ zǎo yè mián chílǎo yì zhìxī cǐ shí朝起早夜眠迟老易至惜此时chén bì guàn jiān shù kǒu biàn niào huízhé jìng shǒu 晨必盥兼漱口便溺回辄净手guān bì zhèng niǔ bì jiéwà yǔ lǚjù jǐn qiè冠必正纽必结袜与履俱紧切zhì guān fúyǒu dìng wèi wù luàn dùn zhì wū huì置冠服有定位勿乱顿致污秽yī guì jiébú guì huáshàng xún fèn xià chèn jiā衣贵洁不贵华上循分下称家duì yǐn shíwù jiǎn zéshí shì kěwù guò zé对饮食勿拣择食适可勿过则nián fāng shào wù yǐn jiǔyǐn jiǔ zuìzuì wéi chǒu 年方少勿饮酒饮酒醉最为丑bù cōng róng lì duān zhèng yī shēn yuán bài gōng jìng 步从容立端正揖深圆拜恭敬wù jiàn yùwù bǒ yǐwù jī jùwù yáo bì勿践阈勿跛倚勿箕踞勿摇髀huǎn jiē lián wù yǒu shēng kuān zhuǎn wān wù chù léng 缓揭帘勿有声宽转弯勿触棱zhí xū qìrú zhí yíng rù xū shìrú yǒu rén 执虚器如执盈入虚室如有人shì wù máng máng duō cuòwù wèi nán wù qīng lüè事勿忙忙多错勿畏难勿轻略dòu nào chǎng jué wù jìn xié pì shìjué wù wèn 斗闹场绝勿近邪僻事绝勿问jiāng rù mén wèn shú cún jiāng shàng táng shēng bì yáng 将入门问孰存将上堂声必扬rén wèn shuíduì yǐ míng wú yǔ wǒbù fēn míng 人问谁对以名吾与我不分明yòng rén wùxū míng qiútǎng bù wèn jí wéi tōu 用人物须明求倘不问即为偷jiè rén wùjí shí huán hòu yǒu jíjiè bù nán 借人物及时还后有急借不难xìn信fán chū yán xìn wéi xiān zhà yǔ wàng xī kě yān 凡出言信为先诈与妄奚可焉huà shuō duōbù rú shǎo wéi qí shìwù nìng qiǎo 话说多不如少惟其是勿佞巧jiān qiǎo yǔhuì wū císhì jǐng qìqiè jiè zhī奸巧语秽污词市井气切戒之jiàn wèi zhēn wù qīng yán zhī wèi dìwù qīng chuán 见未真勿轻言知未的勿轻传shì fēi yíwù qīng nuògǒu qīng nuòjìn tuì cuò事非宜勿轻诺苟轻诺进退错fán dào zìzhòng qiě shūwù jí jíwù mó hū凡道字重且舒勿急疾勿模糊bǐ shuō cháng cǐ shuō duǎn bù guān jǐmò xián guǎn 彼说长此说短不关己莫闲管jiàn rén shàn jí sī qízòng qù yuǎn yǐ jiàn jī见人善即思齐纵去远以渐跻jiàn rén èjí nèi xǐng yǒu zé gǎi wú jiā jǐng 见人恶即内省有则改无加警wéi dé xuéwéi cái yìbù rú rén dāng zì lì唯德学唯才艺不如人当自砺ruò yī fúruò yǐn shíbù rú rén wù shēng qī若衣服若饮食不如人勿生戚wén guò nùwén yù lèsǔn yǒu lái yì yǒu què闻过怒闻誉乐损友来益友却wén yù kǒng wén guò xīn zhí liàng shìjiàn xiāng qīn 闻誉恐闻过欣直谅士渐相亲wú xīn fēi míng wéi cuòyǒu xīn fēi míng wéi è无心非名为错有心非名为恶guò néng gǎi guī yú wútǎng yǎn shìzēng yì gū过能改归于无倘掩饰增一辜fàn ài zhòng泛爱众fán shì rén jiē xū ài tiān tóng fùdì tóng zài 凡是人皆须爱天同覆地同载xìng gāo zhěmíng zì gāo rén suǒ zhòng fēi mào gāo 行高者名自高人所重非貌高cái dà zhěwàng zì dàrén suǒ fúfēi yán dà才大者望自大人所服非言大yǐ yǒu néng wù zì sīrén suǒ néng wù qīng zī己有能勿自私人所能勿轻訾wù chǎn fùwù jiāo pín wù yàn gùwù xǐ xīn 勿谄富勿骄贫勿厌故勿喜新rén bù xián wù shì jiǎo rén bù ān wù huà rǎo 人不闲勿事搅人不安勿话扰rén yǒu duǎn qiè mò jiērén yǒu sīqiè mò shuō人有短切莫揭人有私切莫说dào rén shàn jí shì shàn rén zhī zhīyù sī miǎn 道人善即是善人知之愈思勉yáng rén èjì shì èjí zhī shèn huò qiě zuò扬人恶即是恶疾之甚祸且作shàn xiāng quàn dé jiē jiàn guò bù guīdào liǎng kuī善相劝德皆建过不规道两亏fán qǔ yǔguì fēn xiǎo yǔ yí duōqǔ yí shǎo 凡取与贵分晓与宜多取宜少jiāng jiā rén xiān wèn jǐjǐ bú yùjí sù yǐ将加人先问己己不欲即速已ēn yù bào yuàn yù wàng bào yuàn duǎn bào ēn cháng 恩欲报怨欲忘抱怨短报恩长dài bì púshēn guì duān suī guì duān cí ér kuān 待婢仆身贵端虽贵端慈而宽shì fú rén xīn bù rán lǐ fú rén fāng wú yán 势服人心不然理服人方无言qīn rén亲仁tóng shì rén lèi bù qíliú sú zhòng rén zhě xī同是人类不齐流俗众仁者希guǒ rén zhěrén duō wèi yán bú huìsè bú mèi 果仁者人多畏言不讳色不媚néng qīn rén wú xiàn hǎo dé rì jìn guò rì shǎo 能亲仁无限好德日进过日少bù qīn rén wú xiàn hài xiǎo rén jìn bǎi shì huài 不亲仁无限害小人进百事坏yú lì xué wén余力学文bú lì xíng dàn xué wén zhǎng fú huáchéng hé rén 不力行但学文长浮华成何人dàn lì xíng bù xué wén rèn jǐ jiàn mèi lǐ zhēn 但力行不学文任己见昧理真dú shū fǎyǒu sān dào xīn yǎn kǒu xìn jiē yào 读书法有三到心眼口信皆要fāng dú cǐwù mù bǐcǐ wèi zhōng bǐ wù qǐ方读此勿慕彼此未终彼勿起kuān wéi xiàn jǐn yòng gōng gōng fū dào zhì sè tōng 宽为限紧用功工夫到滞塞通xīn yǒu yísuí zhá jìjiù rén wèn qiú què yì心有疑随札记就人问求确义fáng shì qīng qiáng bì jìng jī àn jiébǐ yàn zhèng 房室清墙壁净几案洁笔砚正mò mó piān xīn bù duān zì bú jìng xīn xiān bìng 墨磨偏心不端字不敬心先病liè diǎn jíyǒu dìng chùdú kàn bìhuán yuán chù列典籍有定处读看毕还原处suī yǒu jíjuàn shù qíyǒu quē huài jiù bǔ zhī虽有急卷束齐有缺坏就补之fēi shèng shūbǐng wù shìbì cōng míng huài xīn zhì非圣书屏勿视敝聪明坏心志wù zì bào wù zì qìshèng yǔ xián kě xún zhì勿自暴勿自弃圣与贤可驯致部分读音注释：◇「首孝弟次谨信」:「弟」读音tì，通「悌」；◇「出必告反必面」:「告」读音ɡù为古音，今音ɡào；◇「对尊长勿见能」:「见」读音xiàn，通「现」；◇「骑下马乘下车」:「车」读音jū为古音，今音chē；◇「老易至惜此时」:「惜」读音xī，另有读音xí；◇「便溺回辄净手」:「溺」读音niào，通「尿」，指小便；◇「上循分下称家」:「分」读音fèn，指身份；「称」读音chèn，意为相称；◇ 「勿践阈勿跛倚勿箕踞勿摇髀」:「阈」读音yù第四声，意为门槛；「跛倚」读音bǒ yǐ，「跛」是指一只脚斜站着；「跛倚」是指身子歪曲斜倚；「箕踞」读音jī jù，是指坐着时双脚展开像簸箕或是虎踞的样子；「摇髀」，是指抖腿或摇臀，「髀」读音bì，指大腿；◇「人问谁对以名」:「谁」读音shuí，另有读音shéi；◇「知未的勿轻传」:「的」读音dì第四声，意为真实、确实；◇「勿急疾勿模糊」:「糊」hū ，另有读音hú、hu；◇「纵去远以渐跻」:「跻」读音jī，意为上升；◇「行高者名自高」:「行」读音为xìnɡ第四声，意为德行；◇「人所能勿轻訾」:「訾」读音为zī第一声，意为口毁；◇「非圣书屏勿视」:「屏」读音bǐnɡ，通「摒」，意为放弃，除去；◇「圣与贤可驯致」:「驯」读音xún第二声，意为逐渐。