易经系辞上篇注音版

《周zh ōu 易y ì系x ì辞c í上sh àn ɡ传zhu àn 》

一Y ī

天Ti ān 尊z ūn 地d ì卑b ēi

，乾qi án 坤k ūn 定d ìn ɡ矣y ǐ。卑B ēi 高ɡāo 以y ǐ陈ch én ，贵ɡu ì贱ji àn 位w èi 矣y ǐ。动D òn ɡ静jin ɡ有y ǒu 常ch án ɡ，刚ɡān ɡ柔r óu 断du àn 矣y ǐ。方F ān ɡ以y ǐ类l èi 聚j ù，物w ù以y ǐ群q ún 分f ēn ，吉j í凶xi ōn ɡ生sh ēn ɡ矣y ǐ。在Z ài 天ti ān 成ch én ɡ象xi àn ɡ，在z ài 地d ì成ch én ɡ形x ín ɡ，变bi àn 化hu à见xi àn 矣y ǐ。

是Sh ì故ɡù刚ɡān ɡ柔r óu 相xi ān ɡ摩m ó，八b ā卦ɡu à相xi ān ɡ荡d àn ɡ。鼓G ǔ之zh ī以y ǐ雷l éi 霆t ín ɡ，润r ùn 之zh ī以y ǐ风f ēn ɡ雨y ǔ，日r ì月yu è运y ùn 行x ín ɡ，一y ī寒h án 一y ī暑sh ǔ，乾qi án 道d ào 成ch én ɡ男n án ，坤k ūn 道d ào 成ch én ɡ女n ǚ。乾Qi án 知zh ī大d à始sh ǐ，坤k ūn 作zu ò成ch én ɡ物w ù。 乾Qi án 以y ǐ易y ì知zh ī，坤k ūn 以y ǐ简ji ǎn 能n én ɡ。易Y ì则z é易y ì知zh ī，简ji ǎn 则z é易y ì从c ón ɡ。易Y ì知zh ī则z é有y ǒu 亲q īn ，易y ì从

c ón ɡ则z é有y ǒu 功ɡōn ɡ。有Y ǒu 亲q īn 则z é可k ě久ji ǔ，有y ǒu 功ɡōn ɡ则z é可k ě大

d à。可K ě久ji ǔ则z é贤xi án 人r én 之zh ī德d é，可k ě大d à则z é贤xi án 人r én 之

zh ī业y è。易Y ì简ji ǎn ，而ér 天ti ān 下xi à之zh ī理l ǐ得de 矣y ǐ；天ti ān 下xi à之zh ī理l ǐ得de ，而ér 成ch én ɡ位w èi 乎h ū其q í中zh ōn ɡ矣y ǐ。

二Èr

圣Sh èn ɡ人r én 设sh è卦ɡu à观ɡu ān 象xi àn ɡ

，系x ì辞c í焉y ān 而ér 明m ín ɡ吉j í凶xi ōn ɡ，刚ɡān ɡ柔r óu 相xi ān ɡ推tu ī而ér 生sh ēn ɡ变bi àn 化hu à。是Sh ì故ɡù，吉j í凶xi ōn ɡ者zh ě，失sh ī得d é之zh ī象xi àn ɡ也y ě。悔Hu ǐ吝l ìn 者zh ě，忧y ōu 虞y ú之zh ī象xi àn ɡ也y ě。变Bi àn 化hu à者zh ě，进j ìn 退tu ì之zh ī象xi àn ɡ也y ě。刚G ān ɡ柔r óu 者zh ě，昼zh òu 夜y è之zh ī象xi àn ɡ也y ě。六Li ù爻y áo 之zh ī动d òn ɡ，三s ān 极j í之zh ī道d ào 也y ě。

是Sh ì故ɡù，君j ūn 子z ǐ所su ǒ居j ū而ér 安ān 者zh ě，易y ì之zh ī序x ù也y ě。所Su ǒ乐l è而ér 玩w án 者zh ě，爻y áo 之zh ī辞c í也y ě。是Sh ì故ɡù，

君j ūn 子z ǐ居j ū则z é观ɡu ān 其q í象xi àn ɡ，而ér 玩w án 其q í辞c í；动d òn ɡ则z é观ɡu ān 其q í变bi àn ，而ér 玩w án 其q í占zh ān 。是Sh ì以y ǐ自z ì天

ti ān 祐y òu 之zh ī，吉j í无w ú不b ù利l ì。

三S ān

彖Tu àn 者zh ě，言y án 乎h ū象xi àn ɡ者zh ě也y ě。爻Y áo 者zh ě，言y án 乎h ū变bi àn 者zh ě也y ě。吉J í凶xi ōn ɡ者zh ě，言y án 乎h ū其q í失sh ī得d é也y ě。

悔Hu ǐ吝l ìn 者zh ě，言y án 乎h ū其q í小xi ǎo 疵c ī也y ě。无W ú咎ji ù者zh ě，善sh àn 补b ǔ过ɡu ò也y ě。

是Sh ì故ɡù

，列li è贵ɡu ì贱ji àn 者zh ě，存c ún 乎h ū位w èi 。齐Q í小xi ǎo 大d à者zh ě，存c ún 乎h ū卦ɡu à。辩Bi àn 吉j í凶xi ōn ɡ者zh ě，存c ún 乎h ū辞c í。忧Y ōu 悔hu ǐ吝l ìn 者zh ě

，存c ún 乎h ū介ji è。震Zh èn 无w ú咎ji ù者zh ě，存c ún 乎h ū悔hu ǐ。是Sh ì故ɡù，卦ɡu à有y ǒu 小xi ǎo 大d à，辞c í有y ǒu 险xi ǎn 易y ì。辞C í也y ě者zh ě，各ɡè指zh ǐ其q í所su ǒ之zh ī。 易Y ì与y ǔ天ti ān 地d ì准zh ǔn ，故ɡù能n én ɡ弥m í纶l ún 天ti ān 地d ì之zh ī道d ào 。仰Y ǎn ɡ以y ǐ观ɡu ān 于y ú天ti ān 文w én ，俯f ǔ以y ǐ察ch á于y ú地d ì理l ǐ，是sh ì故ɡù知zh ī幽y ōu 明m ín ɡ之zh ī故ɡù。原Yu án 始sh ǐ反f ǎn 终zh ōn ɡ，故ɡù知zh ī死s ǐ生sh ēn ɡ之zh ī说shu ō。

四S ì

精J īn ɡ气q ì为w éi 物w ù

，游y óu 魂h ún 为w éi 变bi àn ，是sh ì故ɡù知zh ī鬼ɡu ǐ神sh én 之zh ī情q ín ɡ状zhu àn ɡ。与Y ǔ天ti ān 地d ì相xi ān ɡ似s ì，故ɡù不b ù违w éi 。知Zh ī周zh ōu 乎h ū万w àn 物w ù，而ér 道d ào 济j ì天ti ān 下xi à

，故ɡù不b ù过ɡu ò。旁B àn ɡ行x ín ɡ而ér 不b ù流li ú，乐l è天ti ān 知zh ī命m ìn ɡ，故ɡù不b ù忧y ōu 。安Ān 土t ǔ敦du ì乎h ū仁r én ，故ɡù能n én ɡ爱ài 。范F àn 围w éi 天ti ān 地d ì之zh ī化hu à而ér 不b ù过ɡu ò，曲q ǔ成ch én ɡ万w àn 物w ù而ér 不

b ù遗y í，通t ōn ɡ乎h ū昼zh òu 夜y è之zh ī道d ào 而ér 知zh ī，故ɡù神sh én 无w ú方f ān ɡ而ér 易y ì无w ú体t ǐ。

一Y ī阴y īn 一y ī阳y án ɡ之zh ī谓w èi 道d ào ，继j ì之zh ī者zh ě善sh àn 也y ě，成ch én ɡ之zh ī者zh ě性x ìn ɡ也y ě。仁R én 者zh ě见ji àn 之zh ī谓w èi 之zh ī仁r én ，知zh ì者zh ě见ji àn 之zh ī谓w èi 之zh ī知zh ì，百b ǎi 姓x ìn ɡ日r ì用y òn ɡ而ér 不b ù知zh ī；故ɡù君j ūn 子z ǐ之zh ī道d ào 鲜xi ǎn 矣y ǐ！

五W ǔ

显Xi ǎn 诸zh ū仁r én ，藏c án ɡ诸zh ū用y òn ɡ，鼓ɡǔ万w àn 物w ù而ér 不b ù与y ǔ圣sh èn ɡ人r én 同t ón ɡ忧y ōu ，盛sh èn ɡ德d é大d à业y è至zh ì矣y ǐ哉z āi ！

富F ù有y ǒu 之zh ī谓w èi 大d à业y è，日r ì新x īn 之zh ī谓w èi 盛sh èn ɡ德d é。生Sh ēn ɡ生sh ēn ɡ之zh ī谓w èi 易y ì，成ch én ɡ象xi àn ɡ之zh ī谓w èi 乾qi án ，效

xi ào 法f ǎ之zh ī谓w èi 坤k ūn

，极j í数sh ù知zh ī来l ái 之zh ī谓w èi 占zh ān ，通t ōn ɡ变bi àn 之zh ī谓w èi 事sh ì，阴y īn 阳y án ɡ不b ù测c è之zh ī谓w èi 神sh én 。 夫F ū易y ì，广ɡu ǎn ɡ矣y ǐ大d à矣y ǐ！以Y ǐ言y án 乎h ū远yu ǎn ，则z é不b ù御y ù；以y ǐ言y án 乎h ū迩ěr ，则z é静j ìn ɡ而ér 正zh èn ɡ

；以y ǐ言y án 乎h ū天ti ān 地d ì之zh ī间ji ān ，则z é备b èi 矣y ǐ！

夫F ū乾qi án ，其q í静j ìn ɡ也y ě专zhu ān ，其q í动d òn ɡ也y ě直zh í，是sh ì以y ǐ大d à生sh ēn ɡ焉y ān 。夫F ū坤k ūn ，其q í静j ìn ɡ也y ě翕x ī，其q í动d òn ɡ也y ě辟p ì，是sh ì以y ǐ广ɡu ǎn ɡ生sh ēn ɡ焉y ān 。广Gu ǎn ɡ大d à配p èi 天ti ān 地d ì，变bi àn 通t ōn ɡ配p èi 四s ì时sh í，阴y īn 阳y án ɡ之zh ī义y ì配p èi 日r ì月yu è，易y ì简ji ǎn 之zh ī善sh àn 配p èi 至zh ì德d é。