出师表(注音版及注释)资料讲解

出师表(注音版及注释)

出ch ū师sh ī表bi ǎo

臣ch én 亮li àng 言y án ：先xi ān 帝d ì创chu àng 业y è未w èi 半b àn 而ér 中zh ōng 道d ào 崩b ēng 殂c ú，今j īn 天ti ān 下xi à三s ān 分f ēn ，益y ì州zh ōu 疲

p í弊b ì，此c ǐ诚ch éng 危w ēi 急j í存c ún 亡w áng 之zh ī秋qi ū也y ě。然r án 侍卫sh ìw èi 之zh ī臣ch én 不懈b úxi è于y ú内n èi ，忠zh ōng 志zh ì之zh ī士sh ì忘w àng 身sh ēn 于y ú外w ài 者zh ě，盖g ài 追zhu ī先帝xi ānd ì之zh ī殊sh ū遇y ù，欲y ù报b ào 之zh ī于陛下y úb ìxi à也y ě。诚ch éng 宜y í开k āi 张zh āng 圣sh èng 听t īng ，以y ǐ光gu āng 先xi ān 帝d ì遗y í德d é，恢hu ī弘h óng 志zh ì士sh ì之zh ī气q ì，不b ù宜y í妄w àng 自z ì菲f ěi 薄b ó，引y ǐn 喻y ù失sh ī义y ì，以y ǐ塞s āi 忠zh ōng 谏ji àn 之zh ī路l ù也y ě。

宫g ōng 中zh ōng 府f ǔ中zh ōng ，俱j ù为w éi 一体y ìt ǐ，陟zh ì罚f á臧z āng 否f ǒu ，不宜b ùy í异同y ìt óng 。若ru ò有y ǒu 作奸犯科zu òji ānf ànk ē及j í为

w éi 忠zh ōng 善sh àn 者zh ě，宜y í付f ù有司y ǒus ī论l ùn 其q í刑x íng 赏sh ǎng ，以y ǐ昭zh āo 陛下b ìxi à平明p íngm íng 之zh ī理l ǐ，不宜b ùy í偏私pi āns ī，使sh ǐ内外n èiw ài 异y ì法f ǎ也y ě。

侍中sh ìzh ōng 侍郎sh ìl áng 郭gu ō攸y ōu 之zh ī、费f èi 祎y ī、董允d ǒngy ǔn 等d ěng ，此c ǐ皆ji ē良li áng 实sh í，志zh ì虑l ǜ忠zh ōng 纯ch ún ，是

sh ì以y ǐ先xi ān 帝d ì简ji ǎn 拔b á以y ǐ遗y í陛b ì下xi à。愚y ú以y ǐ为w éi 宫g ōng 中zh ōng 之zh ī事sh ì，事无大小sh ìw úd àxi ǎo ，悉x ī以y ǐ咨z ī之zh ī，然后r ánh òu 施行sh īx íng ，必b ì能n éng 裨b ì补b ǔ阙qu è漏l òu ，有y ǒu 所su ǒ广gu ǎng 益y ì。

将ji āng 军j ūn 向xi àng 宠ch ǒng ，性x ìng 行h áng 淑sh ū均j ūn ，晓xi ǎo 畅ch àng 军j ūn 事sh ì，试sh ì用y òng 于y ú昔x ī日r ì，先xi ān 帝d ì称ch ēng 之zh ī曰yu ē能n éng ，是sh ì以y ǐ众zh òng 议y ì举j ǔ宠ch ǒng 为w éi 督d ū。愚y ú以y ǐ为w éi 营y íng 中zh ōng 之zh ī事sh ì，悉x ī以y ǐ咨z ī之zh ī，必b ì能n éng 使sh ǐ行h áng 阵zh èn 和h é睦m ù，优y ōu 劣li è得d é所su ǒ。

亲q īn 贤xi án 臣ch én ，远yu ǎn 小xi ǎo 人r én ，此c ǐ先xi ān 汉h àn 所su ǒ以y ǐ兴x īng 隆l óng 也y ě；亲q īn 小xi ǎo 人r én ，远yu ǎn 贤xi án 臣ch én ，此c ǐ后h òu 汉h àn 所su ǒ以y ǐ倾q īng 颓tu í也y ě。先xi ān 帝d ì在z ài 时sh í，每m ěi 与y ǔ臣ch én 论l ùn 此c ǐ事sh ì，未w èi 尝ch áng 不b ù叹t àn 息x ī痛t òng 恨h èn 于

y ú桓hu án 、灵l íng 也y ě。侍sh ì中zh ōng 、尚sh àng 书sh ū、长ch áng 史sh ǐ、参c ān 军j ūn ，此c ǐ悉x ī贞zh ēn 良li áng 死s ǐ节ji é之zh ī臣ch én ，愿yu àn 陛b ì下xi à亲q īn 之zh ī信x ìn 之zh ī，则z é汉h àn 室sh ì之zh ī隆l óng ，可k ě计j ì日r ì而ér 待d ài 也y ě。

臣ch én 本b ěn 布b ù衣y ī，躬g ōng 耕g ēng 于y ú南n án 阳y áng ，苟g ǒu 全qu án 性x ìng 命m ìng 于y ú乱lu àn 世sh ì，不b ù求qi ú闻w én 达d á于y ú诸

zh ū侯h óu 。先xi ān 帝d ì不b ù以y ǐ臣ch én 卑b ēi 鄙b ǐ，猥w ěi 自z ì枉w ǎng 屈q ū，三s ān 顾g ù臣ch én 于y ú草c ǎo 庐l ú之zh ī中zh ōng ，咨z ī臣ch én 以y ǐ当d āng 世sh ì

之zh ī事sh ì，由y óu 是sh ì感g ǎn 激j ī，遂su ì许x ǔ先xi ān 帝d ì以y ǐ驱q ū驰ch í。后h òu 值zh í倾q īng 覆f ù，受sh òu 任r èn 于y ú败b ài 军j ūn 之zh ī际j ì，奉f èng 命m ìng 于y ú危w ēi 难n àn 之zh ī间ji ān ，尔ěr 来l ái 二èr 十sh í有y ǒu 一y ī年ni án 矣y ǐ。

先xi ān 帝d ì知zh ī臣ch én 谨j ǐn 慎sh èn ，故g ù临l ín 崩b ēng 寄j ì臣ch én 以y ǐ大d à事sh ì也y ě。受sh òu 命m ìng 以y ǐ来l ái ，夙s ù夜y è忧y ōu 叹t àn ，恐

k ǒng 托tu ō付f ù不b ù效xi ào ，以y ǐ伤sh āng 先xi ān 帝d ì之zh ī明m íng ，故g ù五w ǔ月yu è渡d ù泸l ú，深sh ēn 入r ù不b ù毛m áo 。今j īn 南n án 方f āng 已y ǐ定d ìng ，兵b īng 甲ji ǎ已y ǐ足z ú，当d āng 奖ji ǎng 率l ǜ三s ān 军j ūn ，北b ěi 定d ìng 中zh ōng 原yu án ，庶sh ù竭ji é驽n ú钝d ùn ，攘r ǎng 除ch ú奸ji ān 凶xi ōng ，兴x ìng 复f ù汉h àn 室sh ì，还h ái 于y ú旧ji ù都d ū。此c ǐ臣ch én 所su ǒ以y ǐ报b ào 先xi ān 帝d ì而ér 忠zh ōng 陛b ì下xi à之zh ī职zh í分f èn 也y ě。至zh ì于y ú斟zh ēn 酌zhu ó损s ǔn 益y ì，进j ìn 尽j ìn 忠zh ōng 言y án ，则z é攸y ōu 之zh ī、棉mi án 、允y ǔn 之zh ī任r èn 也y ě。

愿yu àn 陛b ì下xi à托tu ō臣ch én 以y ǐ讨t ǎo 贼z éi 兴x ìng 复f ù之zh ī效xi ào ，不b ù效xi ào 则z é治zh ì臣ch én 之zh ī罪zu ì，以y ǐ告g ào 先xi ān 帝d ì之

zh ī灵l íng 。若ru ò无w ú兴x ìng 德d é之zh ī言y án ，则z é责z é攸y ōu 之zh ī、祎y ī、允y ǔn 等d ěng 之zh ī慢m àn ，以y ǐ彰zh āng 其q í咎ji ù；陛b ì下xi à亦y ì宜y í自z ì谋m óu ，以y ǐ咨z ī诹z ōu 善sh àn 道d ào ，察ch á纳n à雅y ǎ言y án ，深sh ēn 追zhu ī先xi ān 帝d ì遗y í诏zh ào 。臣ch én 不b ú胜sh èng 受sh òu 恩ēn 感

g ǎn 激j ī。

今j īn 当d āng 远yu ǎn 离l í，临l ín 表bi ǎo 涕t ì零l íng ，不b ù知zh ī所su ǒ言y án 。

公元221年，刘备称帝，诸葛亮为丞相。223年，刘备病死，将刘禅托付给诸葛亮。诸葛亮实行了一系列比较正确的政治和经济措施，使蜀汉境内呈现兴旺景象。为了实现全国统一，诸葛亮在平息南方叛乱之后，于227年决定北上伐魏，夺取凉州。《出师表》是诸葛亮在北伐中原之前给后主刘禅上书的表文，阐述了北伐的必要性以及对后主刘禅治国寄予的期望，言辞恳切，写出了诸葛亮的一片忠诚之心。历史上有《前出师表》和《后出师表》，通常所说的《出师表》一般指《前出师表》。

（译文）

先帝开创的事业没有完成一半，却中途去世了。现在天下分裂成三个国家。蜀汉民力困乏，这实在是危急存亡的时候啊。然而朝中官员在首都毫不懈怠，忠诚有志的将士在外面舍生忘死，是因为追念先帝对他们的特殊厚待，想要在陛下身上报恩啊。实在应该广泛地听取意见，发扬先帝遗留下来的美德，振奋有抱负的人们的志气，不应该随便看轻自己，说一些不恰当的话，以致堵塞人们忠言劝谏的道路啊!

皇宫中和丞相府中的人，都是国家的官员；升降官吏，评论人物，不应该因在宫中或在府中而异。如果有作奸邪事情、犯科条法令，或做了好事对国家有贡献的，都应该交给主管的官员判定他们受罚或者受赏，来显示陛下公正严明的治理，而不应当有偏袒和私心，使朝廷内外刑赏的法令不同。

侍中侍郎敦攸之、费祎、董允等人，这些都是善良诚实的人，他们的志向和思虑都忠诚纯正，所以先帝把他们选拔出来留给陛下。我以为宫廷中的事情，无论大小，都拿来跟他们商量，然后实行，就一定能够补救缺点，防止疏漏，得到更多的成效。